ТЕКСТЫ ДЛЯ ФАКУЛЬТАТИВНОГО ЧТЕНИЯ: CICERO

TUSCULANAE DISPUTATIONES («ТУСКУЛАНСКИЕ БЕСЕДЫ»)

I. DE LACEDAEMONIORUM FORTITUDINE (I.42)
Lacedaemonius quidam, cuius ne nomen quidem proditum est, mortem tantopere contempsit, ut, cum ad eam¹ duceretur damnatus ab ephoris et esset vultu hilari atque laeto, dixissetque ei quidam inimicus: «Contemnisne leges Lycurgi?»³, responderit²: «Ego vero illi maximam gratiam habeo, qui me eā poenā multaverit, quam sine mutuatione et sine versura possem dissolvere⁴.» O virum Sparta dignum!⁵ Ut mihi quidem, qui tam magno animo⁶ fuerit, innocens damnatus esse videatur⁷. Tales innumerabiles nostra civitas tulit. Sed quid duces et principes nominem⁸, cum legiones scribat Cato⁹ saepe alacres in eum locum profectas, unde redituras se non arbitrarentur? Pari animo¹⁰ Lacedaemonii in Thermopylis occiderunt, in quos Simonides:¹¹
Dic, hospes, Spartae nos t(e) hic vidisse iacentes,
Dum sanctis patriae legibus obsequimur.
Quid ille dux¹² Leonidas dicit? «Pergite animo forti¹³, Lacedaemonii; hodie apud inferos fortasse cenabimus.» Fuit haec gens fortis, dum Lycurgi leges vigebant. E quibus unus, cum Perses hostis in colloquio dixisset glorians: «Solem prae iaculorum multitudine et sagittarum non videbitis». «In umbra igitur,—inquit,—pugnabimus.» Viros commemoro; qualis tandem Lacaena? quae cum filium in proelium misisset et interfectum audisset¹⁴: «Idcirco,—inquit,—genueram, ut esset, qui pro patria mortem non dubitaret occumbere.»

II. DE DAMOCLE (V.21)
Dionysius Maior, Siciliae tyrannus, ipse iudicavit, quam esset beatus. Nam, cum quidam ex eius assentatoribus, Damŏcles, commemoraret in sermone copias eius, opes, maiestatem dominatus, rerum abundantiam, magnificentiam aedium regiarum negaretque unquam beatiorem quemquam fuisse: «Visne¹ igitur,—inquit—о Damocle, quoniam te haec vita delectat, ipse eam degustare et fortunam experiri meam?» Cum se ille cupere dixisset, collocari iussit hominem in aureo lecto, strato pulcherrimo textili stragulo, magnificis operibus picto, abacosque complures ornavit argento auroque caelato². Tum ad mensam eximia forma pueros delectos iussit consistere eosque, nutum illius intuentes diligenter ministrare. Aderant unguenta, coronae³; incendebantur odores⁴; mensae conquisitissimis epulis exstruebantur.⁵ Fortunatus sibi Damocles videbatur. In hoc medio apparatu⁶ fulgentem gladium e lacunari saeta equina aptum demitti iussit, ut impenderet illius beati cervicibus. Itaque nec pulchros illos ministratores aspiciebat, nec plenum artis argentum⁷, nec manum porrigebat in mensam, iam ipsae defluebant coronae⁸. Denique exoravit tyrannum, ut abire liceret, quod iam beatus nollet esse. Satisne videtur declaravisse Dionysius, nihil esse ei beatum, cui semper aliqui terror impendeat?

III. DE ARCHIMEDIS SEPULCRO (V.23)
...Cuius (Archimedis) ego quaestor¹ ignoratum ab Syracusanis, cum esse omnino negarent, saeptum undique et vestitum vepribus et dumetis indagavi sepulcrum. Tenebam² enim quosdam senariolos, quos in eius monumento esse inscriptos acceperam, qui declarabant in summo sepulcro³ sphaeram esse positam cum cylindro. Ego autem cum omnia conlustrarem oculis (est enim ad portas Agrigentinas magna frequentia sepulcrorum), animum adverti⁴ columellam non multum e dumis eminentem, in qua inerat sphaerae figura et cylindri. Atque ego statim Syracusanis (erant autem principes mecum) dixi me illud ipsum arbitrari esse, quod quaererem. Immissi cum falcibus multi purgarunt⁵ et aperuerunt locum. Quo cum patefactus esset aditus, ad adversam basim accessimus. Apparebat epigramma exesis posterioribus partibus versiculorum dimidiatis fere. Ita nobilissima Graeciae civitas, quondam vero etiam doctissima, sui civis unius acutissimi monumentum ignorasset⁶, nisi ab homine Arpinate⁷ didicisset.

IV. PARVO EST NATURA CONTENTA (V.34)
Darius in fuga cum aquam turbidam et cadaveribus inquinatam bibisset, negavit unquam se bibisse iucundius. Nunquam videlicet sitiens biberat. Nec esuriens Ptolomaeus ederat; cui cum peragranti Aegyptum comitibus non consecutis cibarius in casa panis¹ datus esset, nihil visum est illo pane iucundius. Socratem ferunt, cum usque ad vesperum contentius² ambularet quaesitumque esset ex eo, quare id faceret, respondisse se, quo melius cenaret, obsonare ambulando famem³. Quid? Victum Lacedaemoniorum in philitiis nonne videmus? Ubi cum tyrannus cenavisset Dionysius, negavit se iure illo nigro⁴, quod cenae caput⁵ erat, delectatum. Tum is, qui illa coxerat: «Minime mirum;⁶ condimenta enim defuerunt». «Quae tandem?»,—inquit ille. «Labor in venatu, sudor, cursus ad Eurotam, fames, sitis. His enim rebus Lacedaemoniorum epulae condiuntur.» Atque hoc non ex hominum more solum, sed etiam ex bestiis intellegi potest, quae, ut⁷ quicquid obiectum est, quod modo a natura non sit alienum, eo contentae non quaerunt amplius.
Persarum a Xenophonte⁸ victus exponitur, quos negat ad panem adhibere quicquam praeter nasturcium. Quamquam,⁹ si quaedam etiam suaviora natura desideret,¹⁰ quam multa ex terra arboribusque gignuntur cum copia facili, tum suavitate praestanti!¹¹ Adde siccitatem, quae consequitur hanc continentiam in victu, adde integritatem valetudinis; confer¹² sudantes, ructantes, refertos epulis tamquam opimos boves; tum intelleges, qui voluptatem maxime sequantur, eos minime consequi, iucunditatemque victus esse in desiderio, non in satietate.

DE SENECTUTE («О СТАРОСТИ»)

DE SOPHŎCLE
Sophocles ad summam senectutem¹ tragoedias fecit². Quod propter studium² cum rem familiarem neglegere videretur, a filiis in iudicium vocatus est, ut illum quasi desipientem a re familiari removerent⁴ iudices. Tum senex dicitur eam fabulam,⁵ quam in manibus habebat et proxime scripserat, «Oedipum Colonēum»⁶, recitavisse iudicibus quaesivisseque, num illud carmen desipientis videretur? Quo recitato sententiis⁷ iudicum est liberatus.

DE RE PUBLICA («О ГОСУДАРСТВЕ»)

DE PERICLE (I, 16)
Bello illo maximo,¹ quod Athenienses et Lacedaemonii summa inter se contentione gesserunt, Pericles ille, et auctoritate et eloquentiā et consiliō princeps civitatis suae, cum obscurato sole tenebrae factae essent repente Atheniensiumque animos summus timor occupavisset, docuisse cives suos dicitur id, quod ipse ab Anaxagora,² cuius auditor fuerat, acceperat, certo illud tempore fieri et necessario, cum tota se luna sub orbem solis subiecisset... idque fieri non posse nisi certo intermenstruo tempore.³ Quod cum disputando rationibusque⁴ docuisset, populum liberavit metu⁵; erat enim tunc haec nova et ignota ratio solem lunae oppositum⁶ solere deficere⁷; quod Thalētem Milesium⁸ primum vidisse dicunt.

ПРИМЕЧАНИЯ

TUSCULANAE DISPUTATIONES I.
1. ad eam = ad mortem.
2. ut ... responderit (ut consecutivum) — ... что ... ответил.
3. leges Lycurgi — законы Ликурга (древнейшие правовые установления Спарты, считавшиеся созданием легендарного правителя Ликурга).
4. quam (= poenam) possem sine mutuatione et sine versura dissolvere — штраф, который я могу заплатить, не прибегая к займу и не перенося задолженность на другого кредитора (юридическая формулировка, употребленная метафорически).
5. О virum ... dignum — acc. exclamationis.
6. magno animo — (abl. qualitatis) мужественен.
7. ut ... mihi videatur — ut сonsecutium.
8. quid ... nominem — con. dubitativus.
9. Cato — Марк Порций Катон Старший (234–195 г. до н.э.), римский политический деятель и писатель, автор трактатов «De re rustica» («О сельском хозяйстве») и «Origines» («Начала») — сочинения о древнейшей истории Рима.
10. pari animo — (abl. modi) так же мужественно.
11. Simonĭdes — Симонид Кеосский, греческий поэт VI–V вв.
12. ille dux — указательное местоимение ille часто имеет дополнительный смысловой оттенок: знаменитый, всем известный.
13. animo forti — abl. modi.
14. audisset = audivisset.

II.
1. visne — не хочешь ли?
2. argentum aurumque caelatum — чеканная посуда из серебра и золота.
3. aderant ... coronae — древние во время пира надевали на голову венки.
4. incendebantur odores — курились благовония.
5. mensae conquisitissimis epulis exstruebantur — столы были заставлены изысканнейшими яствами.
6. in hoc medio apparatu — посреди всего этого великолепия.
7. plenum artis argentum — искусной работы середряная посуда.
8. ipsae defluebant coronae — и уже сам венок готов был упасть (pl. вм. sing).

III.
1. ego quaestor — я, будучи квестором (в 75 г. до н.э.).
2. tenebam (= memoria tenebam) — я помнил.
3. in summo sepulсro — на верхней части гробницы.
4. animum adverti = animadverti.
5. purgarunt = purgaverunt.
6. ignorasset = ignoravisset.
7. homo Arpinas = Cicero (Цицерон родился в г. Арпине).

IV.
1. panis cibarius — хлеб из ячменной муки грубого помола.
2. contentius — (абсолютная сравнит, степень наречия contente) усердно, старательно.
3. obsonare ambulando famem — нагуливать аппетит.
4. ius nigrum — черная похлебка (чечевичная кровяная похлебка).
5. cenae caput — главное блюдо.
6. minime mirum — совсем не удивительно.
7. ut — нареч. как.
8. Xenophon, ontis m Ксенофонт, греческий историк V–IV вв. до н.э.
9. quamquam — впрочем.
10. si ... desideret — casus potentialis.
11. copia facili ... suavitate praestanti — (abl. qualitatis) в изобилии ... замечательно вкусное.
12. confer — (imperat. от conferre) сравни.

DE SENECTUTE1. ad surnmam scnectutern — до глубокой старости.
2. tragoedias fecit — писал трагедии.
3. quod propter studium — относительное местоимение, стоящее в начале предложения (периода), указывая на более тесную связь с предыдущим предложением, выполняет функции указательного местоимения (или личного местоимения 3-го лица).
4. a re familiari removere — лишать права распоряжаться имуществом.
5. fabula, ae f — зд.: пьеса, трагедия.
6. «Oedipus Colonēus» — «Эдип в Колоне» (трагедия Софокла).
7. sententia, ае f — зд.: приговор, решение.

DE RE PUBLICA1. bello illo maximo — abl. temporis. Речь идет о Пелопоннесской войне (431–404 г. до н.э.).
2. Anaxagŏras, ае m — Анаксагор (древнегреческий философ).
3. intermenstruo tempore — во время новолуния.
4. disputando rationibusque — логическими доводами.
5. metu — abl. separationis.
6. oppositus (+dat.) — находящийся против (чего-л.).
7. deficere — зд.: гаснуть (имеется в виду солнечное затмение).
8. Thales (Thalētis) Milesius — Фалес Милетский (древнегреческий философ из Милета, VII в. до н.э.).

Латинский язык (Латынь)

Сейчас на сайте

ТЕКСТЫ ДЛЯ ФАКУЛЬТАТИВНОГО ЧТЕНИЯ: CICERO

TUSCULANAE DISPUTATIONES («ТУСКУЛАНСКИЕ БЕСЕДЫ»)

DE SENECTUTE («О СТАРОСТИ»)

DE RE PUBLICA («О ГОСУДАРСТВЕ»)

ПРИМЕЧАНИЯ

Вход в систему

Новое на форуме:

Уроки латыни